Natuurwerkgroep Kwintelooijen

Herstel natuurbeheer KwintelooijenHerstel natuurbeheer Kwintelooijen

KwintelooijenNieuwe poster bij de ingang van Kwintelooijen.

Wat is de natuurwerkgroep?

De Natuurwerkgroep Kwintelooijen is najaar 2011 opgericht door de Stichting Werkgroep Milieubeheer Rhenen (WMR) in samenwerking met de IVN afdeling Veenendaal-Rhenen. Doel was het natuurgedeelte van Kwintelooijen open te houden. Vanwege de voorgenomen opheffing was Recreatieschap Utrechtse Heuvelrug, Vallei- & Kromme Rijngebied, tot verleden jaar beheerder van het gebied, in 2010 gestopt met de begrazing door Schotse hooglanders. Als gevolg daarvan dreigde het gebied dicht te groeien met struiken en bomen.

Werkzaamheden natuurwerkgroep in de afgelopen jaren

Om het dichtgroeien van het gebied tegen te gaan organiseren we regelmatig natuurwerkdagen. Daarbij wordt op verruigde stukken bomen en struiken verwijderd en de bestaande graslanden gemaaid. Het zwaartepunt van de werkzaamheden lag tot nu toe in de zomer. Dan maaien we de verruigde graslanden en de met bramen en jonge bomen dichtgegroeide stukken. Het maaisel wordt daarna afgevoerd. Om de recreanten niet te veel te storen gebeurt het maaien door de week. Het afvoeren van het maaisel naar de ophaalplekken gebeurt op de zaterdagmiddag. In de winter zijn we tot nu toe vooral bezig geweest met afzagen en afvoeren van jonge elzen en berken op plekken die we in het daaropvolgende jaar in maaibeheer willen nemen. Om praktische redenen (bereikbaarheid voor afvoer maaisel) zijn onze werkzaamheden afgelopen jaren geconcentreerd geweest op het centrale deel van Kwintelooijen rond de plassen en op het onderste deel van de hellingen. Wel is het werkgebied van de natuurwerkgroep in de afgelopen jaren steeds verder toegenomen, mede door investering in materieel (aanschaf bosmaaiers en maaibalk). Door onze werkzaamheden hebben we kunnen voorkomen dat het natuurgedeelte van Kwintelooijen volledig zou dichtgroeien met bos en hebben we vrijwel alle voor het gebied kenmerkende planten- en diersoorten weten te behouden of zelfs doen toenemen.

Veranderingen in werkzaamheden na herstel begrazingsbeheer

De gemeenten Rhenen en Veenendaal hebben per 1 januari 2018 het beheer van Kwintelooijen overgenomen van het Recreatieschap. Ze hebben één van on ze belangrijkste aanbevelingen, het herstel van het begrazingsbeheer, overgenomen. Met ingang van 2018 zal het gebied in het zomerhalfjaar worden begraasd door Herefords runderen. Het herstel van het begrazingsbeheer betekent niet dat de Natuurwerkgroep kan stoppen met haar werk. De komende jaren hebben we nog veel werk aan het openmaken van met bramen en berken dichtgegroeide stukken hoger op de hellingen en met het vervolgbeheer van eerder opengemaakte stukken. Na het afzagen van jonge bomen en maaien van bramen dient er zeker nog enkele jaren te worden gemaaid en afgevoerd voordat weer een ‘grazige’ vegetatie is ontstaan met planten die voor runderen voldoende aantrekkelijk zijn om te kunnen grazen. Bovendien zullen we ons werkterrein de komende jaren uitbreiden naar het recreatiegedeelte van Kwintelooijen. We willen daar een aantal waardevolle heideterreintjes herstellen die bij gebrek aan beheer de afgelopen jaren zijn dichtgegroeid met berken en wilgen. Het beoogde beheer zal dit voorjaar verder worden uitgewerkt in een beheerplan waarvoor de WMR het initiatief heeft genomen.

KwintKrt1

Klik op het kaartje voor een vergroting.

Meedoen?

We kunnen uw hulp goed gebruiken. Speciale ervaring is niet gewenst, wel moet u het leuk vinden om samen met anderen in de natuur te werken. Er wordt niet gevraagd dat u elke werkdag aanwezig bent, wel gaan we er van uit dat u regelmatig meewerkt. We werken in de winterperiode (1 november-15 maart) één of twee keer per maand. In de zomerperiode (15 juli tot 15 september) werken we elke week in het gebied. Daarbij wordt door de week (woensdag of vrijdag) gemaaid, en wordt op zaterdagmiddag het maaisel afgevoerd. Maaien vindt plaats door een kleinere groep vrijwilligers die ervaring heeft met het werken met machinaal beheer (bosmaaiers, maaibalk en kettingzagen).

Opgave en overige contacten via Han Runhaar, Han@stichtingwmr.nl.

Klik hier voor de agenda van de natuurwerkgroep.

Onze werkzaamheden worden ondersteund door Landschap Erfgoed Utrecht.07

Terug naar boven

 

 

Winterwerkzaamheden Natuurwerkgroep Kwintelooijen
(2019 – 2020)

Natuurwerkgroep Kwintelooijen

De Natuurwerkgroep Kwintelooijen heeft deze winter hard gewerkt aan het afzagen en afvoeren van berkenbomen uit het heidegebied en het erosiegeulengebied. In de periode tussen 2010 en 2018 waren deze gebieden door gebrek aan beheer dichtgegroeid met jong berkenbos. Deze winter is een groot deel van het heidegebied weer vrij gemaakt van berken en bramen. Ook een deel van het erosiegeulengebied is vrijgemaakt van bomen. Daarmee zijn we goed op weg met het realiseren van de doelstellingen uit het beheerplan voor de periode 2018-2020.

We hebben deze winter ook hulp gehad van anderen. De Rotary heeft een deel van het erosiegeulengebied vrijgemaakt van bomen, en de natuurwerkgroep ‘Natuur werkt’ van het IVN heeft vliegdennen verwijderd uit het zuidwestelijke deel van het heidegebied. Vermeldenswaardig is dat we dit jaar ook hulp hebben gehad van Ouwehands Dierenpark. Zij kunnen jonge boompjes goed gebruiken als voer voor olifanten en giraffen. Ze halen door ons gezaagde boompjes op en zagen zo nodig ook zelf bomen.

Natuurwerkgroep ‘Natuur Werkt’ van het IVN

In maart stoppen we beheerwerkzaamheden omdat dan het vogelbroedseizoen begint. In de zomer gaan we samen met Ouwehands Dierenpark verder om resterende delen van het heidegebied vrij te maken van jonge berken.

Uitvraag recreatievoorzieningen Kwintelooijen
oktober 2019

In het Gemeentenieuws van 1 oktober verscheen de aankondiging dat ondernemers kunnen inschrijven op een uitvraag voor recreatievoorzieningen in Kwintelooijen. Deze moeten leiden tot “een kwaliteitsslag om de recreatiewaarde van Kwintelooijen te vergroten en tegelijkertijd de bijzondere natuurwaarden voor de toekomst te behouden en versterken. De inkomsten die Club Kwintelooijen binnen krijgt via het beschikbaar stellen van deze bijzondere locatie worden geheel ingezet voor het beheer van het gebied.” In een brochure wordt uitgelegd aan welke voorwaarden plannen moeten voldoen.

De WMR is niet gelukkig met deze uitvraag. Het gebied zit qua aantal bezoekers nu al aan de grenzen van zijn capaciteit. Het is bovendien de vraag welke meerwaarde deze resulterende voorzieningen voor het gebied zullen hebben. Een onderzoek uit 2015 laat zien dat het gebied met een score van 8,4 nu al het hoogst gewaardeerd wordt van alle Utrechtse recreatiegebieden. En dat is niet vanwege het ruime aanbod aan recreatieve voorzieningen maar omdat het zo’n mooi gebied is.

In hoeverre de voorzieningen zullen bijdragen aan de recreatiewaarde van het gebied hangt af van de aard van de voorzieningen. Een wens die in het verleden veel is geuit is een bescheiden horecavoorziening met een bezoekerscentrum bij de ingang van het gebied. Binnen de Gebiedsraad Kwintelooijen, waarin ook de WMR is vertegenwoordigd, bestaat consensus dat indien goed uitgevoerd een dergelijke voorziening meerwaarde zou kunnen hebben voor het gebied. Maar wat simpele berekeningen laten zien dat een dergelijke voorziening niet rendabel is als een uitbater én moet zorgen voor de bouw van de voorzieningen, én moet zorgen voor een rendabele exploitatie, én jaarlijks nog enkele tienduizenden euro’s moet afdragen voor de beheer van het gebied. Er zijn natuurlijk genoeg andere activiteiten te bedenken die wél rendabel zijn. Dat zijn echter meestal activiteiten die leiden tot grote aantallen bezoekers en tot overlast voor bestaande bezoekers.

Om die redenen heeft de WMR zich in het verleden altijd, helaas tevergeefs, uitgesproken tegen een commerciële uitvraag. Een beter alternatief zou volgens ons zijn om gebruik te maken van het maatschappelijke draagvlak om op niet-commerciële basis voorzieningen te creëren. Door gebruik te maken van de subsidies, crowd-funding en de inzet van betrokken burgers en ondernemingen denken we dat de gewenste bescheiden horecavoorziening en een bezoekerscentrum wél te realiseren zijn.

Voorlopig kunnen we alleen afwachten wat het resultaat van de uitvraag zal zijn. Mogelijk vallen de uitkomsten mee. Maar mocht de uitvraag leiden tot plannen die leiden tot een aantasting van het gebied dan zullen we zeker ons best doen om die tegen te houden.

Droogte in Kwintelooijen
Door Han Runhaar, september 2019

Deze zomer is ongewoon droog en warm geweest. Begin augustus bedroeg het neerslagtekort al ruim 300 mm, wat al aardig in de buurt komt van het recordjaar 1976 met een neerslagtekort van 344 mm. De gevolgen van de hitte en de droogte waren  in de natuur goed te merken. In grote delen van Nederland zijn beken drooggevallen, leidend tot massale sterfte van vissen. Met name op de hogere zandgronden is er ook veel sterfte van bomen opgetreden. Ook de heide heeft een flinke klap gehad. Veel van de heideplanten in Kwintelooijen zijn geheel of gedeeltelijk afgestorven. Na de regen in augustus en september is een klein deel van de heide alsnog tot bloei gekomen, maar met name de oudere heide heeft een flinke klap gehad. Ook insecten hebben te lijden gehad van de droogte. Met name vlinders zullen naar verwachting een grote terugslag krijgen. Volwassen vlinders hebben dit jaar door gebrek aan bloemen geen nectar kunnen vinden en rupsen hadden dit jaar onvoldoende te eten omdat de planten waarvan ze normaliter eten waren verdord. Volgend jaar kunnen we pas de balans opmaken, maar we moeten er wel rekening mee houden dat effecten van de droogte nog jarenlang merkbaar zullen blijven.

Natuurwerkgroep Kwintelooijen ontvangt ‘Pluim’
februari 2019

Dhr Arjan Koerts overhandigd de ‘Pluim’ aan Han Runhaar (rechts). (Foto: Dick Verkaar)

Op zaterdag 29 februari ontving Han Runhaar namens de Natuurwerkgroep Kwintelooijen uit handen van Arjan Koerts (CU Veenendaal) een

‘Pluim’. In het kader van “complimentendag” (1 maart 2020) wilde de ChristenUnie hun waardering laten blijken voor vrijwilligersinitiatieven in en om Veenendaal. Kwintelooijen is voor veel Veenendalers een belangrijke plek. De natuurwerkgroep speelt een belangrijke rol bij het onderhoud en behoud van dit gebied.

Ook de koeien waren aanwezig voor dit heugelijke moment, hoewel ze meer interesse leken te hebben in het hooi dan in de pluim.

Droogte in Kwintelooijen

Han Runhaar, 1-9-2018

Deze zomer is ongewoon droog en warm geweest. Begin augustus bedroeg het neerslagtekort al ruim 300 mm, wat al aardig in de buurt komt van het recordjaar 1976 met een neerslagtekort van 344 mm. De gevolgen van de hitte en de droogte waren  in de natuur goed te merken. In grote delen van Nederland zijn beken drooggevallen, leidend tot massale sterfte van vissen. Met name op de hogere zandgronden is er ook veel sterfte van bomen opgetreden. Ook de heide heeft een flinke klap gehad. Veel van de heideplanten in Kwintelooijen zijn geheel of gedeeltelijk afgestorven. Na de regen in augustus en september is een klein deel van de heide alsnog tot bloei gekomen, maar met name de oudere heide heeft een flinke klap gehad. Ook insecten hebben te lijden gehad van de droogte. Met name vlinders zullen naar verwachting een grote terugslag krijgen. Volwassen vlinders hebben dit jaar door gebrek aan bloemen geen nectar kunnen vinden en rupsen hadden dit jaar onvoldoende te eten omdat de planten waarvan ze normaliter eten waren verdord. Volgend jaar kunnen we pas de balans opmaken, maar we moeten er wel rekening mee houden dat effecten van de droogte nog jarenlang merkbaar zullen blijven.

Grote grazers terug op Kwintelooijen

Hans Molkenboer, 26-6-2018

Woensdag 13 juni 2018 was een heugelijke dag voor de ‘Club Kwintelooijen’ en de Natuurwerkgroep Kwintelooijen van de Stichting Werkgroep Milieubeheer Rhenen (WMR). Die dag werden, nadat de laatste grote grazers in 2010 waren verdwenen, weer runderen (Herefords ossen) losgelaten in voormalige zandafgraving Kwintelooijen.

De WMR heeft al vanaf 2010 gelobbyd voor herstel van de begrazing en is dan ook erg blij met de uiteindelijke terugkeer van de grote grazers. Met de nalatenschap van het recreatieschap en de hulp van de natuurwerkgroep is er de afgelopen periode hard gewerkt om de afrastering in orde te krijgen.

Voor de feestelijke ‘vrijlating’ van de runderen waren er omwonenden, belanghebbenden, betrokkenen en harde werkers van de Natuurwerkgroep uitgenodigd die bij ontvangst werden verrast met koffie, thee en wat lekkers. Aansluitend werd door Burgemeester Hans van der Pas ruimschoots stilgestaan bij de functie, de waarde en het unieke karakter van Kwintelooijen. Ook werd het werk van alle vrijwilligers benadrukt waarbij de leden van de Natuurwerkgroep werden voorzien van een T-shirt waarvan het eerste exemplaar werd aangeboden aan Han Runhaar, voorzitter van de WMR. Na de toespraak werd de wagen met twee Herefords naar het veld gereden waar ze door de burgemeester onder veel belangstelling werden losgelaten. Eerder waren er al een 6 tal runderen losgelaten in het gebied waardoor de kudde nu uit 8 Herefords bestaat.

Klik op de foto voor de video van het loslaten van de runderen

Door de komst van de runderen zal de aard van de werkzaamheden van de Natuurwerkgroep veranderen. Het natuurbeheer heeft zich tot nu toe geconcentreerd op het relatief vlakke terrein rond de plassen. Met de komst van de runderen zal dat deel als gevolg van de begrazing minder tot geen onderhoud vragen. Dit geeft de natuurwerkgroep ruimte om de verruiging en verbossing van de hoger gelegen delen van heide- en erosiegeulen aan te pakken. Grote delen van dat gebied zijn dichtgegroeid met berken en bramen en daarmee ontoegankelijk voor de grazers.

Overname beheer Kwintelooijen door gemeente Rhenen en Veenendaal

Han Runhaar, 31-3-2018

Per 1 januari 2018 heeft gemeente Rhenen het beheer en onderhoud van Kwintelooijen overgenomen van het recreatieschap Utrechtse Heuvelrug, Vallei en Kromme Rijngebied. Op 22 januari werd tijdens een informatiebijeenkomst in de Drie Zussen de overdracht van de erfpacht officieel met een handtekening bekrachtigd door burgemeester Van der Pas namens de gemeente Rhenen en de heer De Kruijf namens het recreatieschap. Hiermee is een einde gekomen aan de jarenlange onzekerheid over de toekomst van Kwintelooijen.

Kwintelooijen met zijn hoogteverschillen…..!

De gemeenten Rhenen en Veenendaal hebben als ‘Club Kwintelooijen’ samen de verantwoordelijkheid op zich genomen voor het onderhoud en het beheer van het gebied. Vanwege de ligging op haar grondgebied heeft de gemeente Rhenen de formele verantwoordelijkheid voor onderhoud en beheer van Kwintelooijen. De gemeente Veenendaal draagt jaarlijks bij aan de kosten voor onderhoud en beheer. Tijdens de informatiebijeenkomst op 22 januari werd door burgemeester Van der Pas van Rhenen en wethouder Arianne Hollander van Veenendaal een ‘dienstverleningsovereenkomst’ getekend, waarin is vastgelegd hoe groot de financiële bijdrage vanuit Veenendaal is en welke diensten daarvoor door de gemeente Rhenen worden geleverd.

Klik hier voor de volledige tekst

Overname beheer Kwintelooijen door gemeente Rhenen per 1 januari 2018

Han Runhaar, 1-11-2017

Per 1 januari houdt het Recreatieschap Utrechtse Heuvelrug, Vallei- en Kromme Rijngebied op te bestaan. Het is de bedoeling dat daarna het beheer van Kwintelooijen wordt overgenomen door de ’Club Kwintelooijen’, een samenwerkingsverband tussen de gemeenten Rhenen en Veenendaal. De onderhandelingen met de grondeigenaren over de overname van de erfpacht zijn in een vergevorderd stadium, verwachting is dat de concept overeenkomst nog voor 1 december in de gemeenteraad van Rhenen zal worden behandeld. De gemeente Rhenen zal namens beide gemeenten verantwoordelijk worden voor het beheer van het gebied.

Herefords

Er zijn inmiddels al een paar bijeenkomsten geweest met de gemeente Rhenen over het toekomstige beheer van het natuurgedeelte. Hoewel nog niet alles vast staat beginnen de contouren van het beheer wel duidelijk te worden. De begrazing met runderen zal vrijwel zeker terug komen. De WMR heeft al vanaf 2010 gelobbyd voor herstel van begrazing in Kwintelooijen en we zijn dan ook blij met deze ontwikkeling. Als alles goed gaat kan het herstel van het raster rond het natuurgedeelte betaald worden uit de nalatenschap van het recreatieschap. Een veearts uit Veenendaal heeft aangeboden om zijn runderen in het gebied te laten grazen. Verwachting is dat het raster al deze winter kan worden aangelegd, en dat volgend voorjaar kan worden begonnen met de begrazing. Dat is dan niet met Schotse Hooglanders, maar met een ander Brits ras, te weten Herefords. Het gaat om roodbonte runderen die zonder problemen zomer en winter buiten kunnen verblijven. In Nederland worden deze runderen in toenemende mate ingezet voor begrazing en er is ook een stichting (de Dutch Hereford Society), die zich actief inzet om dit ras te promoten.

Het betekent niet dat daarmee de inzet van de Natuurwerkgroep Kwintelooijen overbodig wordt. Wel zal de aard van de werkzaamheden veranderen. We hebben ons tot nu toe geconcentreerd op het beheer van het relatief vlakke terrein rondom de plassen. Na verwijdering van opslag van bramen, berken en elzen hebben we dat gebied de laatste jaren gemaaid. Als er runderen komen is dat laatste niet meer nodig. Dat geeft ons ruimte om de verruiging en verbossing van de hoger gelegen delen van heide- en erosiegeulengebied aan te pakken. Grote delen van dat gebied zijn dichtgegroeid met berken en bramen en daarmee ontoegankelijk geworden voor grazers. De opslag van bramen en bomen moet worden verwijderd en er moet daarna nog een paar jaar worden gemaaid om een ‘grazige’ vegetatie te laten ontstaan met een voor runderen voldoende aantrekkelijke plantengroei.

We hadden graag gezien dat in het heidegebied de schapenbegrazing zou worden gecontinueerd. De drukbegrazing zoals die aanvankelijk door het recreatieschap werd toegepast is weinig effectief gebleken in het tegengaan van verruiging en verbossing. Daarentegen lijkt begrazing met een schaapskudde, zoals de laatste paar jaren is uitgevoerd, wel een goed middel om de heidebegroeiing open en vitaal te houden. Bovendien voegt begrazing met een schaapskudde veel toe aan de belevingswaarde van het gebied. Helaas is de gemeente niet bereid om hier geld voor uit trekken. De bijdrage van de gemeente aan het natuurbeheer beperkt zich voorlopig tot de afvoer van maaisel en een bijdrage aan de materiele kosten van de natuurwerkgroep.

Een aandachtspunt is het toezicht op het gebied. De afgelopen paar jaren is er weinig of geen toezicht geweest, met als gevolg dat mensen er aan gewend zijn geraakt dat ze in Kwintelooijen alles mogen doen wat ze willen. Door alle partijen betrokken bij het overleg (naast de Natuurwerkgroep van de WMR onder andere ook de Macro) is er bij de gemeente op aangedrongen om zeker in het begin intensief toezicht te houden, en bezoekers er op te wijzen dat bijvoorbeeld het los laten lopen van honden niet is toegestaan.