Kwintelooijen

Initiatiefnemer voor Kwintelooijen geselecteerd
Door Han Runhaar, september 2020

Meer dan een half jaar geleden is door de gemeente een uitvraag gedaan waarin ondernemers gevraagd werden voorstellen in te dienen voor activiteiten die ‘de kwaliteit van Kwintelooijen moeten verbeteren’ en tevens geld moeten opbrengen om het beheer van Kwintelooijen te kunnen bekostigen.  Zoals jullie mogelijk in het Gemeentenieuws hebben gelezen zijn er twee ondernemers geselecteerd die zijn gevraagd om hun gemeenschappelijke voorstel verder uit te werken. Het gaat  om Albert Elsenaar en Harold van der Scheur uit Rhenen en Veenendaal. Op 26 augustus is door beide ondernemers een presentatie van hun plan ‘BijQuinty’ gegeven in een vergadering van de Gebiedsraad. Ze willen een relatief bescheiden horeca-gebouw neerzetten direct aan de ingang van Kwintelooijen (zie rood omgrensde gebied op kaartje onder). Goed nieuws is dat het niet hun bedoeling is om vanuit het nieuwe gebouw commerciële sportactiviteiten op te zetten. Dat vermindert het risico op conflicten met andere functies in het gebied en met niet-commerciële sportactiviteiten.

De komende tijd zullen de beide ondernemers hun plan verder uitwerken. IVN en WMR zullen samen met hen overleggen of het mogelijk is om in of rond het gebouw iets te doen aan natuureducatie middels een natuurtuin of natuurspeelplaats. Het is alleen onzeker of dat past binnen de nu aangewezen plek. Die is -zoals op kaartje te zien- vrij klein en wordt aan alle kanten omgeven door wegen en parkeerplaats. Bij de uitvraag was ook de wens uitgesproken om de horecavoorziening te combineren met een bezoekerscentrum waarin informatie over het gebied wordt gegeven. Dat is echter te duur is en vraagt te veel ruimte, en is daarom afgevallen.

Toekomstperspectief voor Kwintelooijen

Het lijkt nu wel vrijwel zeker dat Kwintelooijen behouden zal blijven als recreatie- en natuurgebied. Op de informatieavond die we een jaar gelden hielden in de Drie Zussen gaf de burgemeester Hans van der Pas aan dat hij zich zou inzetten voor het behoud van het gebied, een belofte die hij herhaalde tijdens de Kwintelooijen conferentie in Ouwehands Dierenpark later dat jaar. Inmiddels zijn we een jaar verder, en hoewel nog niets zeker is beginnen de contouren van de nieuwe situatie nu wel zichtbaar te worden.
Door de gemeenten Veenendaal en Rhenen is afgesproken dat zij samen een ‘Club Kwintelooijen’ zullen vormen die het beheer zal overnemen van het op te heffen recreatieschap Utrechtse Heuvelrug, Vallei- en Kromme Rijngebied. Met de grondbezitters (landgoederen Dikkenberg en erven Roghair van Rijn) wordt nog onderhandeld over de overname van het erfpachtcontract door de Club Kwintelooijen. De verwachting is dat dit wel gaat lukken, maar zo lang er nog geen overeenkomst is, is het behoud van Kwintelooijen nog niet helemaal zeker.
Door het Recreatieschap is een adviseur (Laurens Roose) ingeschakeld om mee te denken hoe de overdracht van het beheer door het recreatieschap het beste kan worden geregeld. Een vraag is onder meer hoe het beheer van het natuurgedeelte er in de toekomst uit zal moeten zien, en hoe de taakverdeling moet zijn met de natuurwerkgroep. Een andere vraag is welke maatregelen nodig zijn om achterstallig onderhoud weg te werken. Het is de bedoeling dat gelden die resteren bij de opheffing van het Recreatieschap al eerste worden gebruikt om de nadelige effecten van achterstallig onderhoud weg te werken.
Op verzoek van gemeenten en recreatieschap is door de WMR in samenwerking met Bert van de Haar van de Vrienden van Kwintelooijen een notitie geschreven over het herstel van het beheer in het natuurgedeelte van Kwintelooijen. Belangrijkste maatregel die daarin wordt beschreven is het herstel van de jaar-rond-begrazing met runderen. Inmiddels lijken alle partijen er wel van overtuigd dat dit een belangrijke basis vormt voor het beheer van Kwintelooijen. Aanvullende beheervormen zijn maaien en kappen, om gebieden die zijn dichtgegroeid weer open te maken voor begrazing, en aanvullende begrazing met schapen in het heidegebied. Wat betreft het achterstallig onderhoud is het vooral van belang dat het raster dat om het natuurgedeelte van Kwintelooijen liep wordt hersteld. Dat is een voorwaarde om het gebied weer te kunnen begrazen.
Er is ook nog veel achterstallig onderhoud te doen om gebieden die de afgelopen zeven jaar zijn dichtgegroeid met berken en bramen weer open te maken. Ons voorstel is echter om dat gefaseerd te doen nadat is begonnen met begrazing. Dit om te voorkomen dat gebieden na verwijderen van berken en bramen weer dichtgroeien. De afgelopen jaren hebben we gemerkt dat dat heel snel kan gaan! Een gefaseerde aanpak is nodig om er voor te zorgen dat een evenwicht blijft bestaan tussen hoeveelheid grazers en het voedselaanbod. Door in één keer alles open te maken ontstaat er meer aanbod aan opnieuw uitlopende boompjes en bramen dan de grazers aankunnen. Formeel houdt het recreatieschap eind volgend jaar op te bestaan, maar we hopen dat het gaat lukken om het begrazingsbeheer al begin volgend jaar te herstellen. Als dat is gebeurd kunnen we beginnen met het aanpakken van gebieden die de afgelopen jaren zijn dichtgegroeid.
Voor degene die meer willen weten over de aanbevelingen die we hebben gedaan over het toekomstige beheer in Kwintelooijen verwijs ik graag naar onze website waar onder het dossier ‘Kwintelooijen’ de notitie ‘Herstel Beheer Kwintelooijen’ te vinden is.

Wie is wie rond Kwintelooijen?

Er gebeurt moment veel rond Kwintelooijen en de oostflank van de Utrechtse Heuvelrug. Daarbij zijn zo veel partijen en groeperingen betrokken dat het soms moeilijk is om nog te snappen wie wat doet en op welke manier de WMR bij dit alles betrokken is. Hieronder een poging om dat aan de hand van bijgaande figuur duidelijk te maken.
Club Kwintelooijen: Samenwerkingsverband van de gemeenten Rhenen en Veenendaal. De club is opgericht om het beheer van het recreatie- en natuurgebied Kwintelooijen over te nemen van het Recreatieschap Utrechtse Heuvelrug, Vallei- en Kromme Rijngebied.
Recreatieschap Utrechtse Heuvelrug, Vallei- en Kromme Rijngebied: Een gemeenschappelijke voorziening van de gemeenten in het zuidoostelijk deel van de provincie dat tot voor kort namens de gemeenten recreatievoorzieningen onderhield en beheerde. Voor Rhenen waren dat onder meer de passsantenhaven en het recreatie- en natuurgebied Kwintelooijen. Het schap wordt met ingang van 2018 opgeheven omdat de meerderheid van de gemeenten niet langer wenst mee te betalen aan de gemeenschappelijke voorziening. Tot die tijd is het schap formeel nog de beheerder van Kwintelooijen. Om de overdracht van het beheer te regelen is adviseur Laurens Roose ingehuurd als kwartiermaker. Samen met gemeenten en andere partijen werkt hij aan een plan voor het toekomstige beheer van het gebied en de overdracht aan de Club Kwintelooijen.
Natuurwerkgroep Kwintelooijen: een werkgroep die in 2011 is opgericht door WMR in samenwerking met het IVN om te voorkomen dat het gebied zou dichtgroeien na het staken van het begrazingsbeheer door het recreatieschap in voorjaar 2010. Door middel van zagen, kappen en maaien wordt getracht te voorkomen dat het gebied dichtgroeit met berken en bramen.
Gebiedsraad: is door de gemeente Rhenen ingesteld om te komen tot een visie voor Kwintelooijen en de aangrenzende oostflank van de Utrechtse Heuvelrug. In de gebiedsraad zijn partijen vertegenwoordigd die betrokken zijn en/of belangen hebben bij het gebied: aanwonenden, landgoedeigenaren, en groepen die opkomen voor het natuur zoals het IVN Veenendaal en Rhenen en de WMR. De gemeente hoopt in samenwerking met de gebiedsraad te komen tot een door alle partijen gedragen beleid voor het gebied. De gebiedsraad wordt voorgezeten door adviseur Peer Verkuijlen, die is ingehuurd door de gemeente Rhenen om het gebiedsproces in goede banen te leiden.
Vrienden van Kwintelooijen: Een Stichting in oprichting die als doel heeft om Kwintelooijen en de aangrenzende oostflank rustig en natuurlijk te houden. Een initiatief van omwonenden. De WMR en IVN hebben een tijd meegedraaid in de initiatiefgroep maar hebben onlangs besloten om deelname niet door te zetten omdat dit voor ons onvoldoende meerwaarde heeft. Overleg over de toekomst van de oostflank vindt al plaats binnen de Gebiedsraad en voor praktische zaken rond het beheer van het gebied is het handiger om direct samen te werken met de Club Kwintelooijen. Wel zien we een belangrijke rol voor de Vrienden van Kwintelooijen als waakhond en als steungroep voor het onderhoud en beheer van het gebied.

Geen hotel in Bosje van Wartou

Er valt goed nieuws te melden over het plan voor de bouw van een groot hotel aan de Oude Veense Grintweg: dat plan gaat namelijk definitief niet door!
De bouw van het hotel met 140 kamers maakte onderdeel uit van het convenant dat de provincie in samenwerking met beide betrokken gemeenten (Veenendaal en Rhenen) had afgesloten met het landgoed Prattenburg. Doel van dat convenant was om het landgoed te helpen aan economische dragers. Het bosje van Wartou, tegenover Kwintelooijen, leek daarvoor een geschikte plek omdat het buiten de Ecologische Hoofdstructuur ligt. Bij het besluit was echter geen rekening gehouden met de ongelukkige ontsluiting via Oude Veense Grintweg. Dit smalle landelijke weggetje is niet geschikt als ontsluitingsweg en bij omwonenden is er nu al veel onvrede over het drukke verkeer. Door de WMR is in 2003 in een zienswijze al gewezen op de ongelukkige ontsluiting van het hotel, en gewezen op een alternatieve bouwlocatie aan de Veenendaalse straatweg, naast de Residence. Door de provincie was dit echter geen reden voor heroverweging, en de plannen voor de bouw van een hotel aan de Oude Veense Grintweg werden gewoon doorgezet.
Uiteindelijk is dat plan alsnog stukgelopen op de ontsluiting van het hotel. Om de ontsluiting te regelen was het nodig dat de gemeenteraad instemde met het standpunt van het college “dat de Oude Veensegrindweg (OVG) voor toekomstige recreatieve ontwikkelingen in recreatiegebied Kwintelooijen en voor het te realiseren hotel in het Bosje van Wartou [..] voldoet als ontsluitingsweg van het gebied, mits op een aantal punten aangepast”. Dit plan leidde in het daaropvolgende Ronde Tafelgesprek, waarbij ook de WMR aanwezig was, tot veel commotie. Onder meer omdat dit strijdig was met eerdere toezeggingen van de gemeente en een door de gemeenteraad in 2009 aangenomen motie van de SGP dat een verdere recreatieve ontwikkeling van het gebied alleen mogelijk zou zijn bij een directe ontsluiting vanaf de N233 (Cuneraweg). Ook vanuit de gemeenteraad waren er veel kritische geluiden te horen over het collegevoornemen.
Om te voorkomen dat er rond de bouw van het hotel en de ontsluiting van de Oude Veensegrindweg een jarenlange impasse zou ontstaan, werd door de burgemeester het besluit genomen om dit dossier over te nemen en in te passen in een breder kader, namelijk de ontwikkeling van Kwintelooijen en de Oostflank van de Utrechtse Heuvelrug (het gebied tussen de OVG en de Cuneraweg). Dat vormde de aanleiding voor de instelling van een Gebiedsraad (zie ‘Wie is wie rond Kwintelooijen”) en de Kwintelooijenconferentie die verleden jaar december in Ouwehands Dierenpark werd gehouden.
Wat eerder bij inspraak niet mogelijk was, bleek in het kader van het gebiedsproces rond Kwintelooijen en de Oostflank opeens wel mogelijk: de provincie was bereid haar plannen te heroverwegen en in overleg met het landgoed Prattenburg en de gemeente te zoeken naar een alternatieve locatie. Het hotel zal nu zoals eerder door WMT voorgesteld aan de Veenendaalse Straatweg komen, maar niet op locatie naast de Residence, op de locatie van de vroegere Stay-OK. Als onderdeel van de uitruil komen er nu wel een aantal villa’s in het bosje van Wartou, maar de invloed daarvan op de verkeersdruk op de OVG zal beduiden minder zijn dan die van het eerder geplande hotel.

Verkeersdruk Oude Veensegrindweg

Hoewel de hotelbouw aan de Oude Veensegrindweg (OVG) definitief niet doorgaat (zie ”Geen hotel in Bosje van Wartou”) blijft de verkeersdrukte op de OVG een knelpunt. Vooral tijdens spits en mooie dagen in het weekend kan het druk zijn met auto’s. Dat tot ergernis van aanwonenden en van fietsers die willen genieten van deze mooie landelijke route. De gemeente heeft daarom adviseurs ingehuurd om met aanwonenden en belanghebbenden te zoeken naar mogelijke oplossingen. Ook de WMR is daarvoor uitgenodigd.
De aansluiting op de N233 die door gemeenteraad eerder in een motie uit 2009 was gevraagd als voorwaarde voor de verdere recreatieve ontwikkeling van het gebied lijkt weinig haalbaar vanwege hoge kosten en gevolgen voor verkeersveiligheid op de N233. Alternatieve oplossingen die naar voren werden gebracht tijdens de besprekingen met omwonende en andere belanghebbenden zijn onder meer: betaald parkeren in Kwintelooijen, een parkeerplaats aan Cuneraweg en verder vervoer per fiets of lopend, eenrichtingsverkeer en afsluiting in de spits. Een mogelijk kansrijke oplossing is het aanbrengen van een ‘knip’ ter hoogte van Kwintelooijen waarbij het nog wel mogelijk is om bij Kwintelooijen door te rijden, maar niet zonder enig ongemak. Wat de uiteindelijke oplossing wordt zal nog moeten blijken, het overleg en de besluitvorming rond dit onderwerp lopen nog.

 

Terug naar boven

 

TOEKOMST KWINTELOOIJEN ONZEKER

Januari 2014, Han Runhaar

 

De toekomst van de zandafgraving Kwintelooijen als recreatie- en natuurgebied is onzeker geworden nu het Recreatieschap Utrechtse Heuvelrug, Vallei en Kromme Rijngebied zo goed als zeker zal worden opgeheven.

Het recreatieschap beheert een aantal recreatiegebieden in het oostelijk deel van de provincie, waaronder Kwintelooijen. Het recreatieschap is een gemeenschappelijke voorziening die wordt betaald uit bijdragen van de gemeenten Rhenen en Veenendaal. Het animo om mee te betalen aan deze gemeenschappelijke voorziening is sterk afgenomen nu de gemeenten zelf zwaar moeten bezuinigen. De gemeente Veenendaal is al langer voorstander van het opheffen van het recreatieschap. Daarmee kan de gemeente jaarlijks €120.000,-  besparen. Inmiddels lijkt het merendeel van de gemeenten die zijn aangesloten bij het recreatieschap vóór opheffing. Daarmee is het opheffen van de het recreatieschap nog slechts een kwestie van tijd. Grote vraag is wat dit voor consequenties zal hebben voor het gebied. Als er geen verdere actie wordt ondernomen gaat het  terug naar de grondeigenaren, de landgoederen Dikkenberg en Prattenburg, en is dat het einde van Kwintelooijen als recreatiegebied. Dat zou bijzonder jammer zijn, omdat het gebied zeer intensief wordt gebruikt door bewoners van Veenendaal en Rhenen. En jammer omdat het gebied bijzonder rijk is aan bedreigde plant- en diersoorten: bij de laatste inventarisatie in 2010 werden maar liefst 57 plant- en diersoorten aangetroffen die op de landelijke rode lijst met bedreigde soorten staan! Juist de combinatie van recreatie en natuur maakt Kwintelooijen zo uniek: het is één van de weinige plekken in de omgeving waar kinderen nog op een speelse manier kennis kunnen maken met de natuur.

Omdat het gebied door de provincie is aangewezen als ‘Groene Poort’ voor de Utrechtse Heuvelrug zou er vanuit de provincie enige actie verwacht mogen worden om  Kwintelooijen als recreatiegebied te behouden. Dat lijkt echter niet het geval. De provincie heeft een ‘Koersnotitie’ laten opstellen waarin staat dat de provincie voor zichzelf alleen een taak ziet als ‘regisseur’ en ‘verbinder’, en dat de oplossing voor het beheer en onderhoud van de recreatiegebieden moet komen door ‘gebiedsregisseurs’ die  ‘mini-economieën’ ontwikkelen. Waaruit die mini-economieën zouden moeten bestaan wordt in het midden gelaten. In een artikel in de Veenendaalse Krant van 15 september jl. toont wethouder Henk van Soest zich warm voorstander van een dergelijke mini-economie als alternatief voor een gemeentelijke bijdrage. Als voorbeeld van een mini-economie noemt hij een horeca-aannemer die een appeltaart aanbiedt en daarbij de lokale economie steunt door de appels voor de appeltaart niet af te nemen van een groothandel, maar van een fruitteler uit het gebied.

Omdat we het optimisme van provincie en gemeente Veenendaal over de mini-econo-mie als redding voor het gebied niet delen, zijn wij als WMR (Han Runhaar en Jan Klijn) en het IVN Veenendaal (Bert de Ruijter) eind november 2013 op bezoek geweest bij de voorzitter van het Recreatieschap Utrechtse Heuvelrug, Vallei en Kromme Rijngebied, de heer Joost van Oostrum. We hebben hem ge-vraagd welke oplossingen hij ziet om  Kwintelooijen als natuur- en recreatiegebied te behouden en welke rol WMR en IVN daarin zouden kunnen spelen.

Een belangrijke boodschap was dat het een illusie zou zijn om te denken dat het beheer en onderhoud van het gebied volledig betaald zou kunnen worden uit economische activiteiten en vrijwilligerswerk. Vrijwilligerswerk van de door IVN en WMR opgerichte Natuur-werkgroep Kwintelooijen kan een nuttige bijdrage leveren aan het beheer van het gebied. En activititeiten als de motorcross en een klimbos kunnen maximaal enkele tien-duizenden euro’s per jaar opleveren. Maar zonder een basisfinanciering door de gemeenten Rhenen en Veenendaal is de exploitatie van het gebied onmogelijk.

Daarmee lijkt de sleutel voor het behoud van Kwintelooijen te liggen bij de gemeente Veenendaal. De gemeente Rhenen was geen voorstander van de opheffing van het re-creatieschap en te verwachten is dat de ge-meente bereid zal zijn de huidige bijdrage te continueren. Zonder financiële bijdrage van de gemeente Veenendaal is dat echter niet voldoende. Daarom zal het IVN de komende maanden de lokale partijen in de gemeente

Veenendaal benaderen en hen vragen zich uit te spreken vóór het behoud van Kwintelooijen. Daarbij hoort ook de bereidheid als gemeente een financiële bijdrage te leveren aan het beheer en onderhoud van het recreatieterrein. Ook als de gemeente maar de helft van de huidige bijdrage aan het recreatieschap zou willen inzetten, zou dat al voldoende zijn om het gebied te redden.

Han Runhaar

Terug naar boven